3/30/2017

3/30/2017

Timur Vermes "On wrócił"

- To znaczy, że mogę zrzucić winę na kogoś innego?
- W pewnym sensie. 
- Tego nie zrobię. Führer deleguje czynności, ale nie odpowiedzialności. 

Jakiś czas temu w oczy rzuciła mi się minimalistyczna, biała okładka z bardzo sugestywnie umiejscowionym tytułem, oprócz którego na okładce znajdowała się charakterystyczna, zaczesana na lewo grzywka. I ten wymowny tytuł - "On wrócił". On. ON. Nie wiecie o kogo chodzi? O Wodza chodzi. Führera. Oczywiście, Adolfa Hitlera.

Błędy nie są od tego, żeby ich żałować, lecz żeby ich ponownie nie popełniać.

Zastanawialiście się kiedyś, co by było, gdyby Adolf Hitler wciąż żył? Albo gdyby pojawił się w dzisiejszym świecie? Timur Vermes trochę o tym pogłówkował, pisząc tę książkę, która zaczyna się od tego, że Führer budzi się we współczesnych Niemczech. Nie ma przy sobie niczego, ani nikogo - nie liczyć munduru polowego. Chłopcy grający w piłkę wcale nie należą do Hitlerjugend, a spora grupa Turków nie oznacza wielkiego sojuszu z Turcją. Jak Hitler odnajdzie się w tym świecie? I co miałby w nim robić? Odpowiedź jest prosta: być Führerem.

Nie chodzi mi o kicz czy nie kicz, gdyż w każdym kiczu tkwi jakaś resztka odczucia prostego człowieka, i dlatego dana jest tu zawsze jeszcze możliwość rozwinięcia się w prawdziwą, wielką sztukę. 

Autor wyznaczył Hitlerowi nową - starą ścieżkę kariery, wróżąc mu sukces w obecnych czasach. Trudno mi się z nim nie zgodzić. Jakiś czas temu pisałam na angielski recenzję, w której odbiegłam trochę od tematu, rozwodząc się nad tym, co by było, gdyby teraz pojawił się ktoś podobny do Hitlera. Potwierdzenie hipotezy autora (i mojej też) znajduje się w ekranizacji tejże książki, albo raczej na planie filmowym. Ku zdumieniu aktorów i całej ekipy filmowej, ludzie na ulicy przyjaźnie reagowali na osobę Hitlera - chcieli zrobić sobie z nim zdjęcie, a nawet mówili, że gdyby mógł teraz zrobić porządek w Europie... No właśnie.

Że albo istniał cały naród świń, albo to, co się wydarzyło, nie było żadnym świńskim czynem, lecz wolą narodu. 

Najważniejszym punktem tej książki jest to, że pokazała ona Hitlera w odmienny sposób, od tego nam znanego. Führer nie był przecież brutalną bestią - miał dość łagodne usposobienie, zainteresowania związane z kulturą, przyjazny stosunek do zwierząt (do tego stopnia, że był wegetarianinem), poczucie humoru. Posiadał też pewną mądrość - trzeba przyznać, że, bądź co bądź, był człowiekiem inteligentnym. Książka pokazuje, że od Wodza można się sporo nauczyć - chociażby kultury osobistej, której brak we współczesnym świecie politycznym jest druzgocący.

Coś panu zdradzę; to działa w ten sposób: jak nie zabija się nikogo, nie zabija się też ludzi przez pomyłkę. To takie proste!

Chociaż książka utrzymana jest w żartobliwym tonie, znajdują się w niej rozdziały przeznaczone na rozważania. Są tam mądre, niezwiązane w żaden sposób z propagandą czy ideologią fragmenty, które wskazują na niekoniecznie dobre zmiany społeczeństwa. Hitler nie krytykuje Niemiec za to, że nie są już nazistowskie, ale za negatywą przemianę mentalności i stosunku do drugiego człowieka. A że narracja jest w pierwszej osobie (co mnie bardzo zaskoczyło) fragmenty te są bezpośrednie, bardzo oddziaływają na czytelnika i sprawiają wrażenie autentyczności. Na ten ostatni aspekt mają wpływ też pojawiające się realne postaci - historyczne i współczesne.

Ale cóż: człowiek silny najsilniejszy jest wtedy, gdy jest sam.

Jak już wspomniałam, książka jest humorystyczna, stanowiąca ciekawą satyrę polityczną. Dawno się tak nie śmiałam, naprawdę. Tytułowy "on" rozbawił mnie tak bardzo, że niejednokrotnie miałam łzy w oczach. Moje rozbawienie nie było wyłącznie wynikiem czarnego humoru, jaki w sobie noszę. Wydaje mi się, że każdy może się pośmiać. Głównie obiektem kpin jest Hitler - jego "powaga" obraca się przeciwko niemu, kiedy wszyscy wybuchają śmiechem w reakcji na nią, robi karierę w mediach, a jego słowa są tutaj żartem i kpiną. Ale nie zawsze.

Polityka narodowosocjalistyczna wymaga takiego pojęcia demokracji, które nie nadaje się do umieszczenia w nazwie.  

Aby książkę przeczytać, trzeba mieć sporo dystansu w sobie - szczególnie dotyczy do Polaków. Tak, zdarzają się tam żarty na temat Polski. Dystans, ogromny dystans może być zbawienny, podobnie jak kulturowe odcięcie się od współczesnego postrzegania historii. Ja ten dystans w sobie miałam, ale i tak pojawił się moment, w którym pomyślałam, że ktoś tutaj przesadził. Nie pamiętam, jaki "żart" był powodem mojego niesmaku, ale, co dziwne, na pewno nie dotyczył Polski.

Jak cywilna ludność niemiecka. Im obrzydliwiej przeciwnik zrzuca bomby, tym bardziej fanatyczny taje się opór. 

Ciekawostką są też zamieszczone "artykuły" z niemieckiej gazety. Pokazany został mechanizm działania współczesnych mediów - szukanie czegoś kontrowersyjnego, wyciąganie wielkich wniosków z półsłówek, robienie szumu wokół nieprawdy. Zaśmiał się, kiedy Hitler stwierdził, że współczesne media są tak genialne, że nie musi nawet zakładać własnej gazety propagandowej.

Nie zwlekać. Śmiało do przodu. Serca kobiet są jak bitwy. Wygrywa się zadecydowaniem. Trzeba zebrać wszystkie siły i mężnie ich użyć.

Nie jest zaskoczeniem (tym bardziej, że zostało to wspomniane na okładce), że Adolf Hitler znów odnosi swoiste zwycięstwo, a autor znakomicie pokazał, że jego sukces byłby możliwy też dzisiaj. Jeśli ktoś nie rozumie, dlaczego wtedy dotarł na szczyt, ta powieść przełoży mu to na współczesne wydarzenia, bowiem książka skupia się właśnie na budowaniu wszystkiego od podstaw. Powoli dzieje się to, co kiedyś, więc czytelnik ma okazję wszystkiemu dokładnie się przyjrzeć. Jednocześnie Timur Vermes pozostawia zakończenie otwarte. Tak naprawdę punkt kulminacyjny tej historii znajduje się poza stronami książki, co oznacza, że to czytelnik może są dopowiedzieć na własny sposób.

- Najchętniej piję wodę niegazowaną - powiedziałem. - To nieodpowiedzialne, działać na szkodę organizmu narodowego. 

Książkę gorąco polecam. Na pewno przypadnie do gustu nie tylko fascynatom historii, ale też ludziom, którzy lubią myśleć "co by było, gdyby...".

- Łaskawa pani, nie mam pojęcia, o czym pani mówi. 
- O operacjach! - powiedziała zirytowana. - I niech pan nie udaje, że nie było żadnych. To przecież śmieszne!
- Oczywiście, że były operacje - powiedziałem rozdrażniony. Na swój sposób nie była niesympatyczna. - Lew morski, Barbarossa, Cytadela... 
- W życiu nie słyszałam. Był pan zadowolony?
Na dole w sali grali piosenkę Hansa Albersa "Lotniku, pozdrów ode mnie słońce". To mnie nastroiło życzliwie i nostalgicznie. Westchnąłem. 
- Z początku wszystko szło dobrze, ale potem pojawiły się komplikacje. Nie to, żeby Anglicy byli lepsi. Albo Rosjanie. Ale mimo wszystko... 
Przyglądała mi się. 
- Nie widać żadnych blizn - powiedziała tonem znawcy. 
- Nie chcę się uskarżać - powiedziałem. - Najgłębsze rany los zadaje naszym sercom.

Przeczytane: 14.03.2017
Ocena: 9/10



23 komentarze:

  1. Raczej zabrakłoby mi dystansu,zeby przeczytać tę książkę. Niekoniecznie z powodu żartów o Polakach.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Jeśli czujesz, że faktycznie tak jest, to zdecydowanie lepiej nie sięgać po tę książkę.

      Usuń
  2. Chyba oglądałam kilka miesięcy temu niemiecki film oparty na tej powieści i był zaskakująco zabawny. Choć znam już historię, chętnie zapoznam się z wersją książkową. W tym przypadku "co by było gdyby" zmusza do myślenia :)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Ja właśnie muszę zapoznać się z filmem. Może nawet dzisiaj to zrobię :)

      Usuń
  3. Zastanawiam się, czy wczułabym się w klimat, ale skłaniam się raczej ku potwierdzeniu, że tak. Jeśli będzie okazja do spotkania z książką, to pewnie ją wykorzystam. :)
    Bookendorfina

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. W klimat można się szybko wczuć, chociaż czytelnik jest rzucany od razu na głęboką wodę :D

      Usuń
  4. Kiedyś bardzo chciałam poznać tę powieść, bo wydawała mi się szalenie oryginalna. Teraz sama nie wiem czy mam w sobie takie pokłady dystansu, żeby jednak czerpać przyjemność z lektury. Zobaczę jeszcze jak to się ułoży.

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Och, jest szalenie oryginalna! Ale żeby to przetrawić, faktycznie trzeba mieć w sobie dystans.

      Usuń
  5. Od razu wiedziałam, że chodzi o niego! Ja raczej odpuszczę, nie moje klimaty.

    OdpowiedzUsuń
  6. Podobają mi się cytaty :-) Mogłabym zaryzykować podejście do tej książki i myślę, że rezultat byłby całkiem pozytywny :-)

    OdpowiedzUsuń
    Odpowiedzi
    1. Zaryzykować zawsze można! A cytaty są lepsze, tylko żeby je pojąć, trzeba byłoby zrozumieć kontekst - a wtedy musiałabym przepisywać pół strony :D

      Usuń
  7. Teraz to mam wielką ochotę na książkę :) narobiłaś mi smaka na weekend :)

    OdpowiedzUsuń
  8. Brzmi interesująco. Lubię się pośmiać, więc chętnie kiedyś sięgnę po tę książkę.

    OdpowiedzUsuń
  9. Musiałabym się zastanowić na tą książką, ponieważ własnie skończyłam inną powieść pokazującą Hitlera i innej odsłonie...

    OdpowiedzUsuń
  10. Z tego co opisujesz to książka jak najbardziej dla mnie,muszę jej poszukać :)

    OdpowiedzUsuń
  11. dużo dobrego czytałam o tej książce, może jednak po nią sięgnę :)

    OdpowiedzUsuń
  12. Książkę w ubiegłym roku zacząłem czytać, ale po kilkunastu stronach przerwałem. Dobrze napisana, ma w sobie dużo odniesień do autentycznych postaci i wydarzeń z historii III Rzeszy. Jako, że interesuję się II wojną i o Hitlerze również trochę czytałem, ta książka mnie od początku zainteresowała.

    Gdyby ktoś z forumowiczów był zainteresowany książką w formacie ePub na czytnik, mogę ją udostępnić. Proszę do mnie napisać na priva.

    Sam pewnie jeszcze do niej wrócę, bo taki "czarny humor" i "monty pythonowskie" klimaty bardzo lubię.

    W kontekście najazdu muzułmańskich uchodźców, przesłanie Hitlera odradza się w różnych skrajnie neonazistowskich ugrupowaniach w całej Europie. Polska i Węgry przodują, bo nie chcą tzw. "ciapatych" u siebie w kraju.

    Myślę, że takie książki jak "On wrócił" trochę podbudowują psychicznie Niemców, którzy czekają na "zmartwychwstanie" swojego Mesjasza, pod postacią Adolfa Hitlera.

    OdpowiedzUsuń

Copyright © Satukirja , Blogger